Snowchange Logo

Krótki opis Społecznego rezerwatu OTOP Zajki

Społeczny rezerwat OTOP Zajki, graniczący z Biebrzańskim Parkiem Narodowym, obejmuje łąki, tereny torfowe oraz wyniesienia mineralne, które historycznie były wykorzystywane rolniczo. Kluczowe działania ochronne koncentrują się na utrzymaniu otwartych siedlisk dla globalnie zagrożonej wodniczki oraz innych cennych gatunków ptaków poprzez kontrolowane koszenie i usuwanie biomasy.

lata 60 XX w.

2005 r.

2025 r.

Historia

Obszar łąk położony pod wsią Zajki był i nadal jest wykorzystywany rolniczo. Fragmenty wyniesień mineralnych służyły jako pastwiska, natomiast tereny organiczne (torfowe) były regularnie wykaszane. W latach sześćdziesiątych XX wieku przeprowadzono intensywną meliorację, a gospodarka rolna osiągnęła wówczas największe natężenie. Zastosowano wówczas system melioracji dwustronnej — nawadniająco-odwadniającej. Taki stan nie utrzymał się jednak długo. Z powodu braku środków finansowych urządzenia piętrzące uległy zniszczeniu, a w terenie pozostały jedynie rowy odwadniające.

fot. Łukasz Mucha

Otoczenie rezerwatu

Teren społecznego rezerwatu OTOP Zajki od północy bezpośrednio graniczy z Biebrzańskim Parkiem Narodowym oraz rozległym kompleksem podmokłego olsu. Zachodnią granicę wyznacza droga asfaltowa, za którą znajduje się miejscowość Laskowiec, a także łąki i pola uprawne. Od wschodu obszar ograniczony jest drogą gruntową oraz kompleksem łąk i pól. Południową granicę stanowi droga asfaltowa łącząca wsie Zaskowiec i Zajki, za którą rozciąga się rozległy teren pastwisk.

©Esri, Maxar, Earthstar Geofraphics, and the GIS User Community

Charakterystyka terenu

Topografia terenu jest zróżnicowana — wyniesienia mineralne przeplatają się z obniżeniami wypełnionymi torfem. W latach sześćdziesiątych obszar pokryto gęstą siecią rowów melioracyjnych, a także wybudowano dwie utwardzone groble o przebiegu północ–południe, które umożliwiają dojazd do poszczególnych działek. Większość powierzchni stanowią grunty prywatne. Grunty należące do Skarbu Państwa obejmują jedynie drogi, pasy wiatrochronne oraz niektóre rowy melioracyjne. Własność OTOP BirdLife Polska stanowi 56 ha.

fot. Łukasz Mucha

Problemy i zagrożenia

Od wielu lat narastającym problemem jest susza. Brak dużej pokrywy śnieżnej zimą skutkuje niewielkimi wezbraniami wiosennymi, a niedobór opadów wiosennych i wczesnoletnich powoduje nadmierne przesuszenie terenu. Bardzo istotną, negatywną rolę odgrywa w tym kontekście sieć rowów melioracyjnych, które nie posiadają urządzeń piętrzących. Istotnym zagrożeniem jest zbyt intensywna gospodarka rolnicza i coraz wcześniejsze terminy koszeń.

Brak wody w latach następujących po suchych zimach stanowi jeden z największych problemów w zakresie ochrony siedlisk na terenie rezerwatu. / Fot. Łukasz Mucha

Gatunki

Najcenniejszym gatunkiem ptaka lęgowego występującym na tym terenie jest wodniczka (Acrocephalus paludicola) — gatunek zagrożony globalnie. Cenne są również gniazdujące tu ptaki siewkowe, takie jak rycyk, krwawodziób, czajka i kszyk, a także rybitwa białoskrzydła oraz łabędź krzykliwy. Wśród roślin wyróżnia się duże zróżnicowanie gatunkowe storczyków. Spośród ssaków spotkać można łosie, jelenie, sarny, dziki, wilki, lisy, kuny oraz norkę amerykańską (inwazyjny gatunek obcy).

Przedmiotem ochrony w rezerwacie są zarówno ptaki, w szczególności wodniczka (Acrocephalus paludicola), jak i siedliska przyrodnicze. Na zdjęciu widoczna jest wilgotna łąka z kniecią błotną (Caltha palustris). Fot. Łukasz Mucha

Działania rekultywacyjne i renaturyzacyjne

Od 2005 roku OTOP BirdLife Polska wykupiło część gruntów na tym terenie i prowadzi ekstensywne użytkowanie rolnicze, polegające na koszeniu i zbiorze biomasy. Działania te mają zapobiegać zarastaniu działek olchą, brzozą i krzewami wierzby.

W rezerwacie prowadzony jest monitoring ptaków lęgowych. Na zdjęciu widoczna jest rybitwa białoskrzydła (Chlidonias leucopterus).

Ludzie

Kierownik biebrzańskich społecznych rezerwatów OTOP

Łukasz Mucha

Strona www

Społeczny rezerwat OTOP Zajki to ok. 450 ha torfowisk położonych pomiędzy południową granicą Biebrzańskiego Parku Narodowego oraz drogą łączącą wsie Laskowiec i Zajki. Rezerwat jest znany wśród obserwatorów ptaków jako jedno z najbardziej malowniczych i atrakcyjnych miejsc do ich obserwacji. Miejsce ma bardzo duże znaczenie dla migrujących ptaków siewkowych. O działaniach podejmowanych przez OTOP BirdLife Polska przeczytasz na stronie domowej rezerwatu Zajki.

Partnerzy

Rozwiązania oparte na przyrodzie w przywracaniu otwartych terenów podmokłych dla wsparcia różnorodności biologicznej, poprawy jakości wody i łagodzenia skutków zmian klimatu // 1.10.2024 – 30.09.2025

OTOP BirdLife Poland

Ukrainian Nature Conservation Group

Snowchange Cooperative

Nordic Council of Ministers